Утырам мин тимер читлек эчендә,
Каты кайгы, ачы хәсрәт эчемдә,
Караңгыда, каты җирдә, юештә,
Һаман бер төсле җирдә, бер рәвештә.
Күренде бервакытта бер яңа эш:
Ирек-иркендә үскән яшь каракош
Тәрәзәм алдына килде дә кунды,
Чукырга канлы калҗасын тотынды.
Шуны ул бер чукый, тагын да ташлый,
Очар төсле, канатын селкә башлый;
Чукый, йолка, вәләкин анда-санда
Карап-карап куя миңа табан да.
Бу моңлы иптәшемнең күз карашы,
Тагын да әллә нинди ят садасы
Дигән төсле була: «Мондин күчик без,
Канатлан син дә, сахрага очыйк без!
Азатлык кошлары без, әйдә, әйдә,
Бөрадәр! Тиз китик без шунда, кайда
Җәелгән ямь-яшел кырлар, болыннар;
Тавышсыз, тынсыз, аулак һәр урыннар.
Вә шунда, кайда диңгезләр төтен күк
Булып күренәдер күзләргә күм-күк.
Болытлар сәйритә анда, алара,
Алар артында зур таулар агара.
Вә шунда, кайда аулак, җил дә мин тик,
Йөрербез бергә-бергә — син дә мин тик».
Мәхбүс — тоткын.
Сада — тавыш, аваз.
Бөрадәр — туган.
Сәйритә (сәер итә) — күчеп йөри.
(«Мәхбүс». «Әхбар» газетасының 1907 елгы 12 декабрь санында басылган, шулай ук «4 нче дәфтәр»гә (1907) кертелгән. «Пушкиннән» дип куелган.
«Мәхбүс» — А.С.Пушкинның «Узник» (1822) дигән шигыреннән ирекле тәрҗемә вә икътибасы. «Узник»ның тексты түбәндәгечә:
Сижу за решеткой в темнице сырой.
Вскормленный в неволе орел молодой,
Мой грустный товарищ, махая крылом,
Кровавую пищу клюет под окном.
Клюет, и бросает, и смотрит в окно,
Как будто со мною задумал одно.
Зовет меня взглядом и криком своим
И вымолвить хочет: «Давай улетим!»
Мы вольные птицы; пора, брат, пора!
Туда, где за тучей белеет гора,
Туда, где синеют морские края,
Туда, где гуляем лишь ветер…да я!..
А.С. Пушкинның шигыре 12 юлдан торса, Тукайның ирекле тәрҗемәсе 26 юл тәшкил итә.
(Чыганак: Әсәрләр: 6 томда/Габдулла Тукай. – Академик басма. 1 т.:
шигъри әсәрләр (1904–1908)/ төз., текст., иск. һәм аңл. әзерл.
Р.М.Кадыйров, З.Г.Мөхәммәтшин; кереш сүз авт. Н.Ш.Хисамов, З.З.Рәмиев. –
Казан: Татар. кит. нәшр., 2011. – 407 б.)).