Яктырак йолдыз янадыр, төн кара булган саен;
Ядыма Тәңрем төшә, бәхтем кара булган саен.
Көзге төн. Мин йоклый алмыйм. Өй түрендә җил җылый;
Җил җыламый, ач үлемнең куркусыннан ил җылый.
— Иң сөекле эшче әүладым быел ач калды, — дип,
Изге, шәфкатьле анабыз — мәрхәмәтле җир җылый.
Куйса монда корткалар төшкән тешен алтын белән,
Бер телем икмәк, дип анда назлы нечкә бил җылый!
Бер сынык юктан гына үлгән таза ирләр күреп,
Җан алырга кызганудан анда Газраил җылый.
Тилмереп торса бу ачлар, безгә бәйрәмнән* ни ямь?!
Мәркадендә чөнки Ибраһим вә Исмәгыйль җылый.
Көлсә монда тук вә ихлассыз халык тәкбирләре,
Һәр ишеткән җан җыларлык — андагы тәкбир җылый.
Көзге төн, ямьсез, караңгы… Өй түрендә җил җылый,
Җил — хәбәр ул: ач үлемнең куркусыннан ил җылый!
*Корбан гаете алдыннан язылган иде (Г.Тукай искәрмәсе).
Әүлад — балалар.
Мәркад — кабер.
Ибраһим вә Исмәгыйль — дини риваять буенча, аталы-уллы пәйгамбәрләр; пәйгамбәрләр арасында Мөхәммәдтән кала иң изгеләре.
(«Көзге җилләр». «Йолдыз»ның 1911 елгы 18 ноябрь (758 нче ) санында «Гъ.Т.» имзасы белән басылган, «1911 сәнә, 13 ноябрь» дип куелган. Текст «Җан азыклары»ннан (1912) алынган.
1910-1911 елларда Урта Иделдәге ачлык фаҗигаләре тәэсире белән язылган.
Газраил — ислам динендә җан алучы фәрештә.
Ибраһим, Исмәгыйль — ислам динендә аталы-уллы пәйгамбәрләр; пәйгамбәрләр арасында Мөхәммәдтән кала иң изгеләре.
Тукай эпиграф итеп рус шагыйре А.Н.Майковның «Из Аполлодора гностики» шигыреннән өзек китерә:
Не говори, что нет спасенья,
Что ты в печалях изнемог:
Чем ночь темней, тем ярче звезды,
Чем глубже скорбь, тем ближе Бог…
Кәрим Сәгыйть «Яшен ташлары» җыентыгында басылган бу шигырь белән танышкач, Тукайга: «»Көзге җилләр» өчен мин сине адәм дип кенә түгел, Ходайның иң сөекле адәме, дип тәкъдир итәм»*, — дип яза. (* Сәгыйдова Э. Тукайның ике җыентыгы // Казан утлары. 1970. №1. 154 б.).
(Чыганак: Әсәрләр: 6 томда/Габдулла Тукай. – Академик басма. 2 т.:
шигъри әсәрләр (1909–1913)/ төз., текст., иск. һәм аңл. әзерл.
З.Р.Шәйхелисламов, Г.А.Хөснетдинова, Э.М.Галимҗанова, З.З.Рәмиев. –
Казан: Татар. кит. нәшр., 2011. – 384 б.)).