Тукай турында галимнәр

XX гасырның ахыры — XXI гасыр башларында гыйльми-тәнкыйди фикер Тукай шәхесен, аның бай һәм кабатланмас әдәби мирасын яңача аңлау юлында җитди адымнар ясый. Бу уңайдан Тукай фәненең яңа аспектлары, мәсьәләләре, шагыйрь иҗатын шәрехләүнең үзгә юнәлешләре...

Әдәбиятның төп бурычларыннан берсе — барыннан да элек, үз заманын, хәзергене иҗади чагылдыру, үз чорының мөһим бурычлары белән яшәү һәм халыкны кызыксындырган беренче бурычларга сәнгать сүзе белән җавап бирү. Әмма җәмгыятьнең хәзерге яшәеш мәгънәсен, сынын...

2010 елның җәендә Тукай эзләреннән Казакъстан һәҗ Кытай илләренә беренче журналистлар экспедициясе оештырдык. Дүртәү чыктык ерак юлга: шагыйрьнең дүртенче буын туганы — журналист Риман Гыйлемханев һәм без…   Җаекта Җаек шәһәре Җаек (Урал) елгасыннан башлана…...

(* Тулы атамасы: «Габдулла Тукай: энциклопедик-белешмә сүзлек».) Милләт тормышында тирән эз калдырган күренекле әдипләрнең тормышын һәм гомумән эшчәнлеген яктырткан энциклопедияләр, белешмә-сүзлекләр төзү күп кенә халыкларда инде күптәннән күзәтелә. Шушы тәҗрибәне исәпкә алып, узган гасырның 90...

Күп кенә татарлар, төрле сәбәпләр аркасында, үзләренең асыл Ватаны — Идел-йорттан чит-ят җирләргә китәргә, күчәргә мәҗбүр булган. Элек-электән башланган бу процесс XX йөзнең беренче яртысында, аеруча Октябрь инкыйлабыннан соң, тагын да көчәя. Бу чорда шактый...

Тукай һәм яз* (*«Тукай һәм яз» — өйрәнү өчен үзе бер махсус тема.). Тукай һәм Апрель. Бу төшенчәләр, ничектер, үзара бик якын һәм табигый бәйләнешле. Бөек шагыйрьнең яшәү вакыты да татар милләтенең уяну, язгы ташкындай...

Бөек шагыйрьнең якты дөньяны ташлап китүенә бер елдан 90 ел тула. Шушы вакыт эчендә җиһан, җәмгыять, тормыш шактый үзгәрде, башка да китереп булмаган никадәр фәнни-техник ачышлар ясалды! Телевидение, компьютерлар, галәмгә очу гадәти күренешкә әйләнде. Әмма...

Апрель — гадәти ай гына түгел, ул табигатьнең сыйфади үзгәреш вакыты, яшәеш-тереклекнең гадәттән тыш җанлану, алга омтылу көннәре дә. Апрель безнең өчен, тәнендә татар йөрәге типкән адәм балалары өчен, аеруча якын һәм үз. Чөнки ул...

Милләт язмышы, тормыш хикмәтләре, чорыбыз шәхесләренең гамәлләре хакында уйга чумган чакларымда, ни хикмәттер, янәшәмдә Тукай утырганын тоям. Ул фикер агышымны барлап, нәтиҗә һәм бәяләремне үз үлчәве белән үлчәп, киңәш биреп торадыр сыман.Менә бу юлы да...

Тукайдан соңгы татар тормышы, мәдәният вә сәнгате зур, катлаулы юл узды. Заманнар үзгәрүгә мөнәсәбәттә күп социаль принциплар, идеологик доктриналар җимерелде, юкка чыкты, трансформацияләнде. Әмма нинди генә этапта да, кайсы гына чорда да татар иҗтимагый-мәдәни тормышында...