Тукай әдәбиятта
Быел яз салкын килде. Май урталарына кадәр кешеләр кышның авыр йөген иңнәреннән ташлый алмасалар, агачлар, киресенчә, ялангач ботак-тармакларын җилдә шыелдатып утыра бирделәр. Бүген исә беренче җылы көн. Дөрес, кояш җәйге дәрт белән кыздырырга теләп караса...
Көннәрдән беркөнне, суз иярә сүз чыгып, Тукайның дусларыннан берсе болай диде: — Талантыңа, Габдулла, сүз әйтерлек түгел. Ходай саранлык күрсәтмәгән. Мине менә фамилияң кызыксындыра. «Тукай!» Матур да, яңгыравыклы да. Нәселдән киләме ул, әллә үзең уйлап...
Кояш балкый иде. Шулай булмый хәле юк: ерак Урал елгасы буенда узган унике елдан соң ул, ниһаять, газиз әнкәсе күмелгән туган җиренә аяк басты. Кечкенә, әмма ул чакта зур булып тоелган шатлыклар Казан һәм Казан...
Яшь иде: утыз җиденче Елларда әле бары Илле бер яшьтә генә ил Каршылар иде аны… 1949 (Чыганак: Хәсән Туфан. Гүзәл гамь: Моңарчы басылмаган шигырьләре. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1990. – 303 б.)
…Быел да килгән идем дә, Быел да… Киңәшкә дип… Ә сакчы яба ишекне: – Чү, бабай, мишәйтмә,— дип. Йөрәк тә — әйбәт нитә дә, Акыл да, әйтик, сихәт. Шулай да — җитмеш җиде бит! —...
*** Һаман шулай, даһи егет хәлдә, Олы юлда безнең сафларда, Иң сыналган байракчыбыз сыман Нурланасың алгы якларда. Табыш та күп булды, югалту да Күченгәндә иске дөньядан. Тик җуймадык, саклап калдык, Безнең белән бергә син һаман....
*** Тукайга һәйкәл Куйган көн иде:— Хәтерләрмендер Мәңгегә сине… Гөлнең яшьлектәй Сафларын җыйдык, Даһи каршына Барасы идек. Ефәк күлмәктә Ислемай исе Сөйләде миңа Синдәге хисне: «…Икәүләп барсак, Күршеләр күрер, Безнең исемнәр Телләргә керер. Хушбуй исе...
* * * Тукайлар, Бабичлар, Такташлар, Мусалар, Кутуйлар, Бурнашлар, Камаллар йортына Әрсезләр, гарьсезләр, дөм-сукыр тычканнар, Бөҗәкләр ябырыла, абына-сертенә, Галимҗан абыйлар, Әмирхан өенә, Намуссыз, битсезләр өелә. (Чыганак: Хәсән Туфан. Гүзәл гамь: Моңарчы басылмаган шигырьләре. –...
Хөрмәтле Габдулла Тукайның бер гасырлык олуг юбилеена багышлыйм. Автор. КАТНАШУЧЫЛАР: Тукай. Сәгать хуҗасы. Апуш. Гүзәл кыз. Зәңгәр күзле шагыйрь. Көләч йөзле шагыйрь. Ак чәчле шагыйрь. Аксакал шагыйрь. Беренче шагыйрь. Икенче шагыйрь. Ямщик. Ишан. Урам...
(Шигырь бәйрәмендә) Тукай чорында да, аннан соң да Буш булмады Тукай тирәсе… Безгә дә бит ел да менә шулай Иман яңартырга киләсе. Дөньясында җылы калмаганда, Бар өметләр бетте дигәндә, Күбәләктәй терелер күк җаның, Терелер күк…...
