Иҗат

Бәгъзеләремез бик суфи,     Көн дә биш намаз укый; Бурычка йөз мең алгач,     Аны кесәгә салгач…   («Бәет («Бегъзелөрмез бик суфи…»)». «Фикер»нең 1906 елгы 21, 24 Һәм 27 (24, 27 нче) саннарында «Биик усал»...

Тулган шәһәр чәйханәсе, Чәйханәсе, мәйханәсе; Җөмлә татар бай баласы, — Бән егъламай, кем егъласын. Кулда бильяр, карталары, Эчеп сыра, тарта бары: Бетерү җиңел ата малы, — Бән егъламай, кем егъласын. Бигрәк бозык дуст-ишләре, Кулларында «дюшес»ләре;...

Сез, и чалмалылар, безне буңа дик итдеңез игъфал, Вә тәхсыйли дә тәгълими сәрасәр итдеңез иһмаль. Гасырлар кичде мәрзая өфермәклә, төкермәклә; Языб ялган догаларны вә яхуд ачдыңыз сез фал. Безә күстәрдеңез һиммәт, йөреб ашларга кәл әнгам;...

Милләтең әфкярени тәртиб идәнләр – сезсеңез; Чарасыз дәрдә дәва тәркиб идәнләр – сезсеңез. Сезсеңез, йа, языя, язычыя гайрәт вирән; Язмая тәшвикъ идән, тәргыйб идәнләр – сезсеңез. Сезсеңез вар гомреңезне милләтә тәхсыйс идән; Раһе гафләтдән бези...

  Дәрдемәнд мәсьүл улырмы? Мөбтәлаем, нәйләем? Җисме жанымлә бәрабәр бер бәлаем, нәйләем? Нәйләем, аслым, әсасем дәрдә идмеш ибтина? Та әзәлдән дәрде шәүка мөбтәнаем, нәйләем? Тәңре гыйшкында шәһадәт итсәләр дәр Гәрбәла, Бән шәһидем дәр мәхәббәт, дәр...

Бар иде бездә Сафи атлы кеше, Бик юаш, бичара, беркатлы кеше. Тире сатып, җон алып чыккан теше, — Бар эше шул, юк кеше берлән эше. Тиргәше юк, сугышы юк, төртеше; Рәнҗеми, таякласа да бер кеше....

И «Уклар» мөхбирләре! Кызганмагыз укларны, Исраф итмәгез укларны, атмагыз сез юк-барны. Бездән фәрман шул сезгә: патрон берлә не шалить! Кирәк җиргә атканда, патроннарны не жалеть! Атучыга әмеребез – укларны кызганмасын! Атылмышка нәсыйхәт: йөрәге сызланмасын.  ...

  Нәзыйрсыз шагыйрь улдың (афәрин!), Пушкин Александр! Бәнем дә дәрде шәүкым һәм сәнең дәрдеңлә якьсандыр. Сәнең әшгареңә, бәнчә, агач, даш билә рәкъсандыр; Агач рәкъс итмәмәк шагыйрь улан инсанә ноксандыр. Нә чөн рәкъс итмәсен, шигърең мисале...

Бер гидае җан фидаем, гыйшкыңа пәрванаем; Кәл, гүзәл, гарз ит җәмалең: янаем, кил янаем. И Ходаем, вир гакыл, чөн хәбсә мәхбүс улмыям; Бу кызың гыйшкында бән диванаем, диванаем. И гүзәл, кәл каршыма, кәл, кыйл тәбәссем...

Милләти вәйран идән ишан икәндер, белмәдем; Ул ишанлар милләтә дошман икәндер, белмәдем. Милләти иһдам идән, игъдам идән шунлар имеш; Анларый инкяр идән зи шан икәндер, белмәдем. Анларый юк итмәк ичөн чын күңелдән чалышан — Милләти...