Тукай турында галимнәр
Халык үзенә чын күңелдән хезмәт иткән кешене бервакытта да онытмый. Онытмый гына түгел, аны үзе белән бергә яшәтә, үзе белән бергә аны киләчәккә алып бара, үзе белән бергә аны мәңгеләштерә.Тукай үзенең бөтен җаны-тәне белән халыкка...
Татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукай туган көнне ел саен җыелып искә алу һәм аны шигырь бәйрәме төсендә уздыру безнең арада күптән инде матур бер традициягә әйләнеп китте. Һәм бу көнне без, коммунистик төзелешнең барлык...
(Шагыйрьнең туган көне уңае белән җыелган шигъри митингны ачу алдыннан әйтелгән сүз) Һәр елны язның иң матур чагында, табигатьтәге бөтен тереклек дәртләнеп уянганда, агачлар яфракка бөреләнгәндә, киң күңелле яз кояшы күктән көлеп карап торганда, кешеләр...
Һәрдаим күңелгә тынгылык бирмичә, җанны борчып торган мәсьәләләр була. Татар әдәбиятының башка телләргә тәрҗемә ителешенә караган уйлар да нәкъ шулай, әледән-әле күңелдә борчу тудыра. Әдәби мирасыбыз зур. Еш кына без «мең еллык язма әдәбиятыбыз бар»...
Исмәгыйль ага Рәмиев белән якыннан танышуым алтмышынчы еллар урталарына туры килә. «Совет әдәбияты» журналында аның патша Россиясе заманында югары белем алуга ирешкән татар яшьләре турында күләмле бер хезмәте басылып чыккан иде. Унтугызынчы йөздә генә дә...
Галимнәребез бәян итүенчә, узган гасыр башында җирле рус зыялылары арасында татар әдәбияты белән кызыксыну арта. Казанда керәшен мәктәбендә татар теле дәресләрен укыткан Николай Ашмарин 1901 елда «Очерки литературной деятельности татар-мухамедан в 1880-1895 гг.» дигән китабын...
(«ХХ йөз башы татар поэзиясе» җыентыгыннан) Тик фәкать милләткә хезмәткә мәхәббәт бәндә (Бәндә — миндә.) бар.Г. Тукай Габдулла Тукай ятим үскән. Ятимлеге җыеп калдырган хисе аны өзлексез борчып тора:Ниләр күрсә бөтен үксез — барын...
(«ХХ йөз башы татар поэзиясе» җыентыгыннан) Өч гасыр дәвамында күрсәткән рәхимсезлекләре өчен оялыпмы, тарих, ниһаять, татарларга да мәрхәмәтлек күрсәтә: аз гына арада, беркадәр генә булса да, ирек биреп ала. 1905 елгы бөтен Россиядәге кубарылыштан...
(«ХХ йөз башы татар поэзиясе» җыентыгыннан) Татар әдәбияты тарихында XX йөз башы нинди урын тота? Бу — бик колачлы сорау. Аңа җавап биргәндә, әдәбиятыбыз тарихының борынгы һәм урта гасыр дәверен, XIX йөзне күздән кичерергә...
(Казан: Таткнигоиздат, 1956) ЭЧТӘЛЕК Тукай — революцион демократ шагыйрь >>> Әдәбиятта халыкчанлык турында Тукай >>> Тукай эстетикасы һәм рус әдәбияты >>> Тукайның әдәби-тәнкыйть принциплары >>> Тукайның әдәби пародияләре >>> Тукай тәнкыйтендә...
