Тукай турында замандашлары

I Халкыбызның иң сөекле шагыйре һәм халкыбызны — картыбызны, яшебезне һәм сабыйларыбызны — чын күңелдән сөйгән, шул халкыбыз өчен чын күңеленнән кайгырган, әрнегән Габдулла үлде!.. Ул яшь иде. Ләкин аның яшьлеге: яшь сабыйларыбызның һәм аксакал...

  Тукаев шикелле аз гына вакыт эшләп, шулкадәр зур шөһрәт казанган мөхәррир яки шагыйрь бик аз булыр дип уйлыйм. Бигрәк тә бу шөһрәтнең хуҗасы татар шагыйре булуы, безнең шикелле әдәбият белән маташырга өйрәнеп җитмәгән, яңа...

  Үзен-үзе белә башлаганда, ул инде һәм атасыз, һәм анасыз ятим; асрамага алынган артык тамак; капитализм дөньясының берәүгә дә газиз булмаган үги баласы! Үзен-үзе белеп җитә башлаганда, ул инде асрау малай. Аннан соң ач-ялангач шәкерт...

Азмы какканны вә сукканны күтәрдем мин ятим?! Азрак үстерде сыйпап тик маңлаемнан милләтем.Тукай. Шималь төрекләре* (*Шималь төрекләре — монда төньяк төркиләре (татарлар) мәгънәсендә) бүген үзләренең иң мәшһүр, иң сөекле шагыйрьләрен күмәләр. Шималь төрек әдипләре бүген...

Яктысы берлән сихерләп күк читен, әкрен генә, Моң гына изге кояш — солтан кояш иелә, иңә… Я, ничек киң ул сәгадәтле кояшның яктысы! Нинди төс юк нурларында! Һәммәсе оҗмах төсе! Күр: ничек ул шәүләләр җәелә...

Калыкты күктә бер йолдыз, нурын чәчте уйнап өскә, Күмеп куйды караңгы дөньябызны ак көмеш төскә. Матур нурдан тулып торды җиде кат күк, бөтен җирләр, Үсеп торды бу ак нурда хисапсыз күп матур гөлләр. Менә шул...

Азмы кимсетте ятим дип яшьлегеңдә күп кеше, Азмы сәд чикте юлыңа тәкъдиреңнең һәр эше. Азмы ваксытты җаныңны җир йөзенең тормышы, Азмы йөртте үз дигәнчә язмышыңның төзелеше. Рәнҗи халкың җаны тик зур мохитнең бүлегенә, Кайсы бүлектер...

Көтмәгәндә кайгы салды безгә бу көндә фәләк: Әй, сөекле яшь шагыйрькәй! Син югалдың иртәрәк. Тар күреп бу чикле тормышны үзенең башына, Кайтты «нәфсе мөтмәиннәң»* инде үз «алласы»на. Гали рухың бу түбән дөньяны һич тиңсенмәде, Тик...

Габдулла әфәнде!Син бер гөлме? Милләт бакчасының Гөлләренә баскан былбылмы? Син сайрыймсың хисле шигырьләрне? Телләреңә баскан былбылмы? Әллә исмең гали, җисмең бер нур, Хакның җиргә иңгән мәләге? Әллә зур күңелле, көчле телләр Безгә хакның махсус бүләге?...

Дөньяда бик аз булыр чын шагыйрь Габдулладай; Ул — караңгы тәндә яктырткан матур, ак тулган ай. Ул бөек уй, нечкә хис, тәгъризләргә бик бай, — диям, Бар урыннардан аның урынын кадерле, дәү, — диям. Бакыр...