Тукай КАЗАХча

 (Эпиграмма) Тас тасиды, анда Минһаж «Ѓалия» (1) негiзiн салып, Той жасайды; мүнда — Минһаж гайла (2) негiзiн салып. Салынар да, тез-аі бiтер, екiншiсi тым оңай. Бiрiншiсi бiтпей ме деп, күманданам мен солай…   (1) «Ѓалия»...

 (Лермонтовтан өзгертiлген) Пайѓамбар деп менi тәңiрi сайлаѓанда, Бойсұнар әмiрiме деп ойлаѓанда, Сол саѓатта-аі басіаларды, өзiмдi де, Тура жолѓа салдым айтар сөзiмдi де; Патша деп, кедей, бай деп ала бөлмей, Бетiне іараѓам жоі, бәрiн бiрдей —...

Оіытты менi молда. Бала күнiм, Үйреттi маѓан бiр сез дұѓалыѓын: «Сұбханалла дөп айту парыз» — дедi «Көргенде жаңа туган айдың нұрын». Жаңа ай, әріашан да туѓанында, Болмаса дөңгеленiп толѓанында, Іараймын, әлсiн-әлсiн хайран болып, Деймiн мен:...

Бiр тыіырды есiтсем, аузыма жаным келгендей, «Әлде менi ұрсуга, айбынды арым» келгендей. Жатсам-тұрсам көрдiм бе, бiр iзгi iс дүниеде, Тагы да менi азѓырып, сайтандарым келгендей, Не көрдiм, мен бұл жаһанда, не бiтiрдiм? Ойласам: Көз алдыма...

Эне шөлмек: оѓан іатыі толыпты, Мiне халпе: басіа мантиі толыпты. Эне іарѓа: мешiтке де іоныпты, Мiне шәкiрт, указ молда болыпты. Эне шикi картоптың кәлжiмәсi (1), Мiне «Тахрирулмәрәт» тың тәржiмәсi (2).   (1) Кәлжiмө — картоптан...

(Күнделiк дәптерден) Жаза алмай іаламын мен тапсам даѓы — Теманы. «Іалай жазам?…» деймiн таѓы — Кiлтiм жоі оны ашатын, тема — іұлып, Я басіыш шыѓа алмайтын өте биiк! Я іайыі, есетұгын жоі ескегiм, Тема да...

Іайгылан сен, уа, көңiлiм, шерлi көңiл, жан көңiл! Тәңiрге де тым сүйкiмдi іайѓыланѓан һәр көңiл! Минут сайын дүниеде күтер көңiл жемiсiн, Пiспес сiрә, жемiс таѓы сөнген көңiл, тар көңiл. Бiлек сыбан, шыда бұѓан, іасіайып тұр...

  — Бостандыі, теңдiк керек әйелдерге! Ойым да, күнi-түнi ұран менде. Бұл жолдан бас тартпаймын, болса соѓыс, Әйелдер теңдiгi үшiн өлу борыш. Бас алга! Уа, әйелдер! Сал ұранды Баспа сөз! Азаттыііа іарсыларды — Соѓысып, атып...

Шекпе іайѓы сол нәрсеге, өмiр зулап өткенде, — Алѓан оны, ұшып кеткен, араласа бiр желге. Өмiрiңнiң толіынында ол ендi кеткен аѓып, Бос іайѓының лайдасы жоі, болмас ендi іайтарып. Іайѓырма сен, төкпе жасты, жәрдем етер алла...

Екi жол бар дүниеде: баіыт iздеу — бiреуi оның. Екiншiсi: армай-талмай, iздеу, табу ѓылым жолын. Ѓалым болып, бiр баіытсыз адам болу өз еркiңде. Я болмаса, бiр баіытты надан болу өз еркiңде. 1909 Татаршадан аударѓан Жаіан...