Тукай әдәбиятта

Иң кирәк чагында гына Үз улын халык дәшә: — Өр-яңа Чаллы ягына Кил әле, Тукай, яшә! Төшмә лә, шагыйрь, пар аттан. Борчылма тизлегенә, Атларың чаба һаман да Заманча җитез генә. Кил әле, шагыйрь, ташла да...

Кушлавычтан чыгып киткән Тукай, Шигъриятнең серле йомгагын, Очын табып ерак гасырлардан, Миллион күңелләргә чорнадың. Сыркыдыдан чыгып киткән Такташ, Шигъриятнең серле йомгагын Сүтә-сүтә, киләчәккә илттең Заманыңның  шашкын  моңнарын. Мостафадан чыгып киткән Җәлил, Шигъриятнең серле йомгагын Сүтә-сүтә,  ...

  Тик болар безгә кирәк диңгез төбе гауваслары (су атына чумучы кеше)… Тукай. Син тормышка бик күп йөз елларның Ыс катлавы белән капланган Тәрәзәңнән карадың да: «Дөнья Нинди кәрлә һәм кызганыч!» — дидең, Бер өлгесен...

«Син тормышны атлап түгел, шуып Үттең»,— диде миңа бер иптәш. Белмим, әмма кай арада куып Җиткән минем арттан кырык яшь? Эшем кайда? Бармы, күпме, азмы? Каерылып карыйм артыма: «Юк» дияргә никтер күңел базмый, «Бар» дияргә...

Син, аз гына яшәп, ил күгеннән Якты йолдыз булып атылдың. Ак эз сызып үтте ил күңелендә Синең шигырең, моңың, акылың. Син эз салдың, илгә хәбәр биреп Таң туасын, кояш чыгасын. Син күрмәдең, синең энеләрең —...

Әнкәң биргән җан җылысын сиңа, Күкрәк аша үткән изгелек. Ишеттергән сиңа үз телеңне Бишек җыры аша иң элек. Чәчәм орлыкларын күңелеңә Татар теле – ана теленең. Кадерләргә өең, илең, әнкәң, Икмәкнең дә хәтта телемен. Синдә...

*** Арча ягы саклый, киптермәгән Тукай каләменең карасын. Күңелләрдә очкын, моңы булган Алсын каләм. Манып карасын. Урманнарга керсен, Шүрәлесен Күрмәсә дә нарат артында. Курыкмыйча керсен, уйлап керсен Кырлай егете Былтыр хакында. (Чыганак: Миләүшә Шәйхетдинова. Чишмә...

Горурланам: Тукай якташы мин, Туып-үстем Казан артында. Бөек Тукай телен, «Туган тел»не, Өйрәндем мин сөйгән халкымнан.  Казан арты табигате белән Күңелләргә илһам, көч бирде. Бу як, ахры, урман, кырлар, чишмә, Саф һавасы белән көчледер. Казан...

Күп мәртәбә үттем инде Арча-Кенәр арасын. Табигатьнең матурлыгын Сизә шунда карашым. Тулган башакларын иеп Тирбәлә иген кыры. Зәңгәр киңлек кочагында Яңгырый тургай җыры. Кырлай урманнары җырлый "Туган тел"ен Тукайның. Хәерле юл тләп кала Төз нарат,...

Эй тюрк-татар дюньясына шавле, нур сачкъан Токъай, Къара халкъкъа ана тильмен акъ ёлун ачкъан Токъай, Дертимиз, арзумызны джырлагъан, айткъан Токъай, Пек вакъытсыз гульдай солып, аслына къайткъан Токъай. Токъай, сенинъ къыйметинъни савлыгъынъда бильмедик Сен биз ичюн...