Дәрдемәнд (1859–1921)
Татар язучылары, шагыйрьләр, мәдәният эшлекләре Дәрдемәнднең иҗатына багышланган әдәби-музыкаль кичәгә җыелдылар. Кичә Кәрим Тинчурин исемендәге драма һәм комедия театрында «Аһ, туган каумем газиз!» дип аталган бәйрәм булып узды. Кичә татар басмасын булдырган, cәнәгать өлкәсенә зур...
Мәгълүм ки, 1917 елгы инкыйлабка чаклы патша хөкүмәте татар халкының мәгариф вә мәдәният эшләренә акча сарыф итмәгән. (Миссионерлык хаҗәтләрен күздә тотып ачылган бер дистә чамасы «Русско-татарская школа» белән христиан диниләрен әзерләүче семинарияләрне исәпкә аласы килми.)...
Узган гасыр башында Дәрдемәнднең тормышка фәлсәфи карашын чагылдырган бик тә гыйбрәтле бер шигыре бар: Гасырлар кичте китте… кичте еллар! Нәбиләр, падишалар сөрде дәүран… Гомерләрдер, күчеп кәрван вә кәрван, Килеп кичте җиһаннан канча илләр… Исә җилләр,...
Закир Рәмиев-Дәрдемәнднең үзенчәлекле иҗаты, шигърият өлкәсендә ирешкән биеклекләре хакында хәзер байтак хатирәләр, бәяләү мәкаләләре, фәнни хезмәтләр дөнья күрде. Замандашларыннан иң беренче булып аның иҗатына икенче бер классик әдибебез Галимҗан Ибраһимов бик югары бәя биргән иде....
Татар әдәбиятында бертуган Рәмиевләр — Закир белән Шакирның матбагачылык эшчәнлеге беркадәр яктыртылды инде. Бигрәк тә алар тарафыннан 1906 елдан нәшер ителә башлаган «Вакыт» газетасы, 1908 елдан чыгарылып килгән «Шура» журналы турында байтак язылды. Боларның татарлар...
Танылмыйдыр кеше гәрчәтышыннан, Танып була аны кылган эшеннән. Һәр милләтнең уңай сыйфатларын, мәдәни һәм гыйльми үсеш дәрәҗәсен билгеләүче күренекле шәхесләре була. Алар шул халыкның тәрәккыятенә билгеле бер дәвердә нәтиҗәле йогынты ясыйлар, халык яшәешенә рухи көч-куәт ...
Дәрдмәнд пессимизмының сәбәпләре Дәрдмәнд пессимизмының сәбәпләре билгеле кебек: ул — котылгысыз язмыш, бу дөньяда бер генә нәрсәнең дә даими булмавы, һәрнәрсәнең дә туктаусыз үзгәреп торуы, кеше яшәешенең шактый ук абсурдлыгы… Бу котылгысызлык, фатализм мотивы, төрле...
Орск каласы. Өстәмә борчулар. Балалар фаҗигасе Закир Рәмиев-Дәрдемәнд тормышының соңгы фаҗигале еллары. Шагыйрьнең Орск шәһәрендә узган өч ел ярым гомеренең аерым сәхифәләре. Аны күреп белүчеләр, язма истәлекләр бу хакта ни сөйли?.. Закир белән Мәхүбҗамал 1918...
(Тарихи очерк) 1 Үзенчәлекле шагыйребез, күренекле җәмәгать эшлеклесе Закир Рәмиев-Дәрдемәндкә багышланган зур фотоальбомга материал туплау нияте белән 1994 елның җәендә без Оренбург якларына барган идек. Юлдашым — күренекле фотограф, күптән түгел генә «Габдулла Тукай» альбомын...
Хәзер без еш кына «Мәгълүматка ия булу — дәүләткә ия булу» дигән әйтемне еш ишетәбез. Элек тә ул шулай булган. Халык арасында мәгълүмат тарату өчен вакытлы матбугат чаралары уйлап чыгарылган. Матбугат исә халыкның үзаңын күтәрүгә...
